O socijali pedagogo Alexander Diepold o kher „Madhouse“ kertscha. Ham dilino niko nan adaj. Kaj ov adaj o berotinipe le Sintijengere- taj Romengere-familijenge ando foro München use jek barikano instituto kertscha, te ande leskeri ajgeni dschivipeskeri historija paschlol.
Ov ande jek hajm upre bartschol, erscht kada ov imar baro hi te schunel lo uschtidel, hot leskeri daj je Sintezza hi taj leskero ojs Sinto ando logeri Auschwitz ledschim sina. O Diepold dur palal gondolintscha, sar ov pre telschtaminipeha um te dschal. Akor ov o pomoschagoskero dipe le kherestar „Madhouse“ upro Sintijengere- taj Romengere-familiji ar bulhartscha. Adi o instituto valami 400 familijenge pomoschinel.
„Me asaj butvar schunav, hot o Zigeuner line taj melale hi taj khanden. Me buti te kerel dschav. Me iste tagatinav, so me som, taj ada, adi andi Germanija. Taj kaj me otscha avav, kamlo taj patijardo ojav. Ham te on schunde, hot me jek ‚Zigeunerin‘ som, akor ar hi.“ Ramona Sendlingerbin
Argranicalipe le Sintijendar taj Romendar
Dschi adi, Sinti taj Roma meg mindig ar granicalim on. Ando „Madhouse“ resle dschene khetan pumen bescharen, kaj pedar o sako diveseskero rasismus, savo on terdschin, vakeren.
Ischkolakero fabot le Sintijenge taj Romenge andi nacijengeri cajt
Politik le Sintijenge taj Romenge te kerel, uso programo le kherestar „Madhouse“ kerinel. O Alexander Diepolt ande Mannheim te uso keripe la Hildegard-Lagrenne-schtiftungatar use sina. Ov igen latsche dschanel, hot anticiganistischi teldikiptscha dschi adi, o schajipe upre jek latscho dschivipe, le Sintijendar taj Romendar lel.
„Ando triti rajipe jek ischkolakero fabot le Sintijenge taj Romenge dija. O desch procenti, save prik dschivde, odola o terne dschene sina, save le ischkolakere fabotistar reste sina. Ada butschol, ando triti rajipe jek generacija analfabetendar kerdi uli. Taj ada, dschi adi meg palal amenge hejnginel.“ Daniel Strauß, anglebeschaschi la Hildegard-Lagrenne-schtiftungatar
O butschaschtscha la schtiftungatar schaj use ledschine, hot akan o cile tschave le tschulipestar, i ischkola kher schaj roden. O kisetiniptscha, save on jerinen, ham utsche palal o avre andi Germanija paschlon.
O Alexander Diepold dschanel, hot tschave taj lengere daja taj dada o sikadipeskere schajiptscha esbe len, te lenge medijatortscha andar o ajgeni tschulipe usar i tschavengeri bar dschi uso ischkolakero kisetinipe pasche terdschon. Taj ada famitlinipe adale medijatorendar i buti le kherestar „Madhouse“ hi, le ciliha, jeka cila generacija angle te anel.