O brigaschno koja adale gondolipeskere dijeske hi, hot andi rat usar o 2to upro 3ti august 1944, buteder sar 4.000 Roma taj Sinti ando gasiskere khera le logeristar Auschwitz-Birkenau, murdarde ule. Scheroskeri vakeraschkija uso gondolipeskero mulatintschago andi foroskeri bar Erbate, i 87-berschengeri Rosa Schneeberger sina. I logeriskeri prik dschivdi, 5-berschenca ando logeri Lackenbach peli. Andi NS-cajt but dschene lakera familijatar naschatscha.
Radijo „Roma sam“ | 14to august 2023 | 20:50 orenge
Duach i sendung vodinel Susanne Horvath | Live Radio Burgenland
Anglo 2to themeskero haburi andi Austrija valami 12.000 Roma taj Sinti dschivnahi. O lek buteder lendar andi NS-cajt ledschim taj murdarde ule. Tschak jek deschto falato lendar, aja bibastali cajt prik dschivde. Uso gondolipeskero mulatintschago andi foroskeri bar Erbate, terne Romnja and phandle sina, save pedar o terdschijiptscha lengere dschenendar phukade. I Lea Heider i historija lakere phure papustar Michael Horvath phukatscha, savo o logertscha Mauthausen, Dachau, Gusen taj Buchenwald prik dschivtscha.
Kerdo ulo o gondolipeskero mulatintschago la Romengera-pastoralatar la diöcesejatar Tikni Martona andi koperacijona le farajenca HANGO Roma, Roma-Service taj VHS le burgenlanditike Romendar. Le scheroske la Romengera-pastoraltar, Manuela Horvath, jek pativ sina, ande lakeri hajmatakeri gemajnde Erba o erschti holocaustiskero-gondolipeskero di te kerel, savo upro valami 500.000 pal te gondolinel, save andi NS-cajt ledschim taj murdarde ule.
Sajt o aunprindscharipe ojs flogoskeri grupn angle 30 berscha, i situacija andi Austrija feder uli. Roma taj Sinti ham te adi meg ande but thana le sako diveseskere dschivipestar, diskriminacija esbe iste len. O Emmerich Gärtner-Horvath, jek tschatschipe uso arakipe le flogoskere grupnengere dschenenge, mangel. Te anticiganistischi vaj rechtspopulistischi prikastariptscha dija, akor uso panasi tschijipe le teterenge iste al, afka o bajrotiskero anglebeschaschi la flogoskera grupnatar le Romendar, Emmerich Gärtner-Horvath.
Te but politikerkiji taj politikertscha andar o bund taj o than use sina, afka sar fatretertscha le burgenlanditike Romengere-organisacijendar. I muschika uso mulatintschago kertscha i Leon Berger banda.