dROMa
ORF
ORF
ROMA SAM

„Hangi uso Internacijonali Romengero-Di“ – Emmerich Gärtner-Horvath ando vakeripe

O Internacijoali Romengero-Di jek di hi, kaj o Roma taj Romnja uso alav an, on pumari kultura schaj sikan taj te pumare problemtscha upre sikan. „Temtscha upre astarde on, save le Romenge taj Romnjenge taj le funkcijonerenge upro vodschi paschlon“, afka o Emmerich Gärtner-Horvath, anglebeschaschi le flogoskere grupnakere bajrotistar le Romendar ando vakeripe.

Upre ada di, sako farajn mindenfelitko pharipeskero punkto bescharel. Ando farajn Roma-Service la temaha Europa donde beschardo pe ol. Ando ost la Europatar meg mindig problemtscha del: But Roma taj Romnja adaj telal i tschoripeskeri granica dschin taj meg mindig sorale la diskriminacijatar taj la segregacijatar resle hi le, adala koji hi, save o cilo bersch upre sikade on, ham schpecijeli upro Internacijonali Romengero-Di, afka o Gärtner-Horvath.

Emmerich Gärtner-Horvath
ORF
Emmerich Gärtner-Horvath | anglebeschaschi le flogoskere grupnakere bajrotistar

O lek barikaneder jerinipe le Gärtner-Horvathiske ando lejcti 50 bescha, sajt o erschti Romengero kongreso ando 8to april 1971 ande Londo sina, hi o khetan bujinipe le avre dschenendar taj la flogoskera grupnatar. Roma taj Romnja, Sinti taj Sintizze adi avrijal esbe lim on sar agun. Ande poar thana meg mindig diskriminacija del, ham imar but kertscha pe, phenel o schero le farajnistar Roma-Service. Te o internet but use ada fanecinipe use ledschija taj na anel tschak khetan phandlipe maschkar Romnja taj Roma, te maschkar mindenfelitike Romengere taj Romnjengere organisacija andi cili Europa.

O erschti Romengero kongreso 1971, internacijonali diklo, o kesdipe le aktivismusistar andi Europa hi. Andi Austrija ada di uso kesdipe na ulo tschatschikan esbe lim, kaj amen meg le problemenca ando ajgeni vilago donde bescharahahi. O dschivipe le Romendar andi Austrija ande oja cajt meg mindig le argranicalipestar taj la diskriminacijtar pregim sina – gejng odola koji probalinahahi aun te kejmpfinel, phukal o Emmerich Gärtner-Horvath ando vakeripe.

Radijo „Roma sam“ | 5to april 2021 | 20:50 orenge

Duach i sendung vodinel Susanne Horvath | Live Radijo Burgenland

Emmerich Gärtner-Horvath
ORF
Erbate ando farajn Roma-Service

Sajt o erschti Romengero kongreso ham but avrijal ulo. Odoj pasche i himna „Djelem, djelem“ taj i astava, te o ajgeni akaripe „Roma“ tel pisim ulo. Kekaj ada akaripe pe ham na ando cile thana gejng o avro akaripe „Zigeuner“ duach schaj beschartscha, dikel o funkcijonari jek empatischi gondo ando avro dschenengero khetanipe. Ada na dur pal, erscht ando hojanipe pedar i talkshow „Die letzte Instanz“ taj odolakero nareflektirimo umgejipe le sako diveseskere rasismusiha ando akaripe taj ando umakaripe mindenfelitike habeskere kojendar, phenel o anglebeschaschi le flogoskere grupnakere bajrotistar le Romendar.

„Amenge barikano hi, hot sako manusch, mursch vaj dschuvli, glajchi behandlim ol!“

Radijo „Roma sam“ | 5to april 2021 | 20:50 orenge

Live Radijo Burgenland

Ando Burgenland, afka o Emmerich Gärtner-Horvath, te o feminismus ando aktivismus na pelo harno ar. Dschuvla taj murscha mindig glajchi behandlim ule. Afka palo erschti anglebeschaschi le erschti Romengere farajnistar Erbate, Ludwig Papai, jek dschuvli, i Susanne Baranyai, ali. O Emmerich Gärtner-Horvath jeke glajchi terdschojipeske le dschuvlendar taj murschendar hi taj vaschoda ov pe ande bescharel, hot sako manusch, mursch vaj dschuvli, glajchi behandlim ol, phenel lo ando vakeripe.

O aktivismuss butvar te le ternendar mit ledschim ol. O terne Roma taj Romnja adi avre pharipeskere punktscha bescharen sar agun, taj ada latscho hi, phenel o Gärtner-Horvath. Lek feder o aktivismus funkcijonirinel, te lo andar jek latscho khetan keverinipe andar terne taj phure, dschuvla taj murscha hi.

„Khetan buteder schaj schofinas…“

Martin Horvath, keraschi le farajnistar HANGO-Roma taj sikadipeskero beroteri la VHSatar Betschi, alava uso Internacijonali Romengero-Di 2021 bitschal. Ando 10to april o „Mulatintschago le mindenfeltikostar“ ujaha, savo sako bersch le farajnistar HANGO-Roma organisirim taj ando OHO tel likerdo ol. O mulatintschago vascho Corona upro septemberi ispidim ulo. Ande leskero bitschajipe ulal ov pre gondi uso Internacijonali Romengero-Di: Ov upro khetanipe taj na upro putrinipe bescharel, mint khetan buteder schaj schofinas, phenel o Horvath.

Martin Horvath
ORF
Martin Horvath | keraschi le farajnistar HANGO-Roma

Ada vakeripe o erschte jeke redostar usi tema „Internacijonali Romengero-Di – 50 berscha palo erschti Romengero kongreso“ hi, savo amen duach o april vodinla. Ando arte kurke schunen tumen meg avre hangi use aja tema andi sendung Roma sam.