„Uso gondolipe upro dschuvla, manuscha taj tschave andar i Uprutni Pulja, save usar 1938 dschi 1945 opfertscha le nacijonalsocijalismusistar ule. Odola sina Romnija taj Roma, dschidovkiji taj dschidovtscha, manuscha, save vasch politischi taj religijonakere koji viderschtaund kerde taj manuscha, savenge vasch jek nasvalipe o dschivipeskero tschatschipe tel phendo ulo taj save opfertscha la NS-medicinatar ule.“
Afka hi o pisinipe upri gondolipeskeri tablina, savi le Andreas Lehneristar, kinstleri taj anglebeschaschi la Romengera flogoskera utscha ischkolatar Burgenland, kerdi uli. Te dikel hi jek Romenge.i-tschaj, pal jek phuro kipo, savo ando gheto Lódz kerdo ulo. I gondolipeskeri tablina te upre odola 5.007 Roma taj Sinti te gondolinel, save maschkar o 5to taj 9to novemberi odoj otscha ledschim ule, phukal o Lehner. O lek buteder lendar burgenlanditike sina, o cile 1942 ando murdaripeskero logeri Kulmhof murdarde ule.
O dschanipe vasch i historija le burgenlanditike Romendar, afka o Lehner, telal o avre dschene nan prindschardi. Dugi cajt aja tema ando ischkoli taj kenvi na delahi. Ada na prindscharipe te use oda vodinel, hot teldikiptscha, save imar dur ando tschatschipe terdscharde ule, meg mindig ando schere but dschendendar hi taj oda papal uso rasismus taj usi diskriminacija taj butvar uso akan erscht kerdo upre butschalinipe taj donde bescharipe adale brigaschne taj bibastale falatoha la manuschengera- taj la burgenlanditika historijaha vodinel. Le Andreas Lehner o gondolipe hi, hot ada upre butschalinipe taj donde bescharipe, savo akan andi Austrija del, te le nochberiskere vilagen resel, mint ando ost la Europatar i situacija le Romendar meg mindig brigaschni hi.
„I dugi jupa le mirnipestar na fukcijonirinel!“
Angle duj berscha o gemajndakero rot andi Uprutni Pulja, jeke hangoha, le keripeske jeka gondolipeskera tablinatar le opferenge le nacijonalsocijalismusitar, ar pe vakertscha. Jek polgarengero dialogo dija, savo ojs informacijakero kirati le dschenenge pedar o opferengere grupn te dijanintschahi. But dschene uso vakeriptscha use sina. O biro andar i Uprutni Pulja, Rudolf Geißler, ande pro vakeripe upro rejakcijontscha le dschenendar pal gondolinel. But phende, hot imar cajt hi, jek gondolipeskeri tablina te kerel, poar nischta na phende taj avren o muaninipe sina, hot i phuri cajt mirno mukli te ol.
Ham o biro andar ajgeni esbe liptscha dschanal: „I dugi jupa le mirnipestar na fukcijonirinel!“
„Ko i phuri cajt na prindscharel, naschtig andi cukunft dikel“
O pisimaschi Stefan Horvath, savo telal o vakeraschtscha sina, sajt but berscha anglevakeriptscha ande ischkoli, ando keripe le cajtceugenprogramistar le austritike sikadipeskere ministerijumistar likerel, kaj le terne manuschenge i historija la flogoskera grupnatar prik dim ol. Te ov jek baro barikanipe ando upre klerinipe, butvar ando ischkoli, dikel. Igen dugi cajt o Roma andar o kolektivi gondo ar makle ule, igen dur nischta na phendo ulo, butvar pedar o bibastale tradiptscha, save ando nacijonalsocijalismus kerde ule. O terne, pal leskero dschanipe, o tschatschipe paloda dschanipe ande mangen taj tschak afka schaj pe valaso andi cukunft irinel.
Mint te i phuri cajt na prindschartschal, akor naschtig andi cukunft dikel, akor tschak o felertscha la phura cajtatar schaj upre likeres, afka o Horvath.