Roma andi Slovakija agun taj akan

René Lužica, profesori andar o instituto la Romologijake la universitetatar Nitra | Slovakija, vakertscha ando betschitiko „Volkskundemuseum“ usi tema „Roma andi Slovakija. Jek kulturakero historischi phiripe“. Roma sam leskero barikano phukajipe tumenge upre lija.

On demand | Roma sam | 30.10.2017

Ov ande pro vakeripe pal te gondolinel mukla upri bibastali historija la flogoskera grupnatar maschkar o nacijonalsocijalistischi pregimo slovakischi schtot ando 1939 dschi 1945, andi cajt le rejalsocijalismusistar andi aguni Tschechija, dschi usi adivesakeri cajt la flogoskera grupnatar andi Slovakija. Jek adivesakeri cajt, ande save but organisaciji taj dschene la flogoskera grupnatar ando bundakero birovtschago kerdo ulo. Kekaj ada sa kerdo ulo, meg mindig but dschenen buti nan, nasvalipe taj bibastalo dschivipe le Romenge ando muj pisim hi.

„Ada odoleha khetan hejnginel, kaj le Romen ajgeni schtot nan. Andar Portugal dschi ando Rustitiko phendo ol, hot o Roma ande ada vilago na kerinen. ‚On na dschanen pumen aun te pasinel‘, butschol, mint ‚amen o buteder dschene sam. Amen na le tschulipeske amen telal tschidaha vaj pedar jek tschulipengeri tschib - vaj kultura forschinipe keraha. On iste pumen aunpasinen.‘ Taj oda o problemo hi, amaro konflikto, andar savo amen na ari peras. Ada amaro srastuno gad hi“, reflektirinel o profesori.

"Upral i historija la Elena Lackovákatar kama me te sikal, save pumaro schajipe nucinde. Mint dschi uso haburi taj maschkar o haburi nana len nisaj schajipe. Ham akor o komonistscha neve kojeha ale, kaj o cile manuscha anglo tschatschipe glajchi hi, o butjaschtscha regirina, taj o Roma odola butjaschtscha sina.

Vudara use kerde ule

„Ando pradipe akor probalim ulo, savo privati naschtig kerdo ujahi. Niko le gadschen use schaj mujsintschahi, pe le Romenge aun te lel. Te Romen ande nevo kher tschite, maschkar o gadsche, akor on pumen kulturel aun pasina, gondolinde on. Ham o gadsche o vudara angle lende use kerde taj hojam le sina, kaj Roma mer lende ande lengeri vora dschin.“

Agun niko pe na traunintscha, negativ valaso te phenel. O manuscha iste afka dschivnahi, te on kamnahi vaj na.

Kaj o Roma na ojs flogoskeri grupn aun prindscharde ule, upre lengeri socijali taj virtschoftlichi situacija pe na latsche ar virkintscha, phenel o universitetakero profesori René Lužica: "Ando socijalismus na latscho sina, kaj o Roma na ojs flogoskeri grupn aunprindscharde ule, sar o ukrajinertscha taj o ungrike. Lenge o flogoskere grupnengere tschatschiptscha falinen, kaj on schaj pumari tschib taj pumari kultura ter likeren. Afka te ischkoli len ujanahi taj pumen schaj entviklintschanahi.

Kisetimi ischkola

"Me man loschanahi, te o Romane tschave i ischkola kisetinahi, kaj schaj paloda jek siklipe keren. Kaj len jek profesijon te ol. Mint te maschkar o socijalismus imar integririm le ule. Te ande mri tschavengeri cajt afka sina. Amen mindig Romane ischkolaschtscha, vaj teschtoskere nasvaliptschengeren sina. Ada normali sina.

O profesori René Lužica la slovakischi universitetatar ande Nitra o phutripe upre normaliteta bescharel. I normaliteta odoleha resas, te amen, amen respektiha talalinas. Ham jeke gejngsajtigi respektoske i socijali taj virtschoftlichi soldariteta amenge falinel.

Akaripe:

O sako berscheskero gondolipeskero mulatintschago ande Lackenbach ando 18.11.2017, 11.00 orenge hi. O gondolipeskero ladipe Erbatar ando Lackenbach le farajnistar Roma-Service organisirim ol.

O ladipe andar i Roma sidlung 9:15 taj andar o foro Erba 9:30 orenge hi.